เทศบาลเมืองตะกั่วป่าตำบลตะกั่วป่า มีที่ตั้งอยู่ในเขตตำบลตะกั่วป่า เป็นตำบลหนึ่งใน 8 ตำบล ของอำเภอตะกั่วป่า (อำเภอตะกั่วป่า มี 8 ตำบล คือ ตะกั่วป่า บางนายสี บางม่วง คึกคัก โคกเคียน บางไทร ตำตัว และเกาะคอเขา) จังหวัดพังงา สำนักงานเทศบาลเมืองตะกั่วป่า ตั้งอยู่ที่ 333 ถ.ราษฎร์บำรุง ต.ตะกั่วป่า จังหวัดพังงา มีเนื้อที่ ประมาณ 8 ไร่ ห่างจากที่ว่าการอำเภอตะกั่วป่า ประมาณ 350 เมตร ห่างจากอำเภอเมืองพังงาประมาณ 69 กิโลเมตร และห่างจากเมืองหลวง (กรุงเทพมหานคร) ประมาณ 800 กิโลเมตร

เทศบาลเมืองตะกั่วป่า มีพื้นที่ทั้งหมดประมาณ 3.019 ตารางกิโลเมตร หรือประมาณ 1,887 ไร่ มีอาณาเขตติดต่อกับหน่วยปกครองท้องถิ่นอื่นๆ ดังนี้
ทิศเหนือ ติดต่อกับตำบลบางนายสี
ทิศใต้ ติดต่อกับคลองตำบลบางไทร และตำบลบางนายสี
ทิศตะวันออก ติดต่อกับตำบลโคกเคียน และตำบลบางนายสี
ทิศตะวันตก ติดต่อกับตำบลบางนายสี และตำบลบางไทร

เทศบาลเมืองตะกั่วป่า มีพื้นที่ส่วนใหญ่เป็นภูเขาสลับกับที่ราบริมน้ำ เป็นที่ราบลุ่มริมฝั่งคลองสายสำคัญของเมืองตะกั่วป่า คือ คลองตะกั่วป่า มีภูเขาที่สำคัญรอบเขตเทศบาล คือ เขาวังมรา เขาพระบาท และมีคลองที่สำคัญ คือ คลองบางน้ำใส คลองบางอ้อ และคลองตะกั่วป่า แต่ในปัจจุบันคลองตะกั่วป่ามีลักษณะตื้นเขิน ทำให้พื้นที่ในเขตเทศบาลฯมีน้ำท่วมบ่อยครั้งในฤดูฝน

อำเภอตะกั่วป่า ตั้งอยู่บริเวณแนวชายฝั่งทะเลอันดามัน ได้รับอิทธิพลของลมมรสุม 2 ฤดู ทำให้ภูมิอากาศมีลักษณะแบบร้อนชื้น กล่าวคือ ช่วงที่ลมมรสุมตะวันออกเฉียงเหนือพัดปกคลุมจะทำให้มีอากาศร้อน และแห้งแล้ง แต่ในช่วงที่ลมมรสุมตะวันตกเฉียงใต้พัดปกคลุมก็จะทำให้มีฝนตกชุก ซึ่งช่วงระยะของฤดูฝนจะยาวนานกว่าฤดูร้อน

เทศบาลเมืองตะกั่วป่าจากการศึกษาข้อมูลทางประวัติศาสตร์พบว่าเดิมเมืองตะกั่วป่า เป็นเมืองเก่าและเป็นศูนย์กลางการค้าแร่ขนาดใหญ่ ซึ่งมีความเจริญรุ่งเรืองมาก ซึ่งในสมัยโบราณได้กล่าวถึงเมืองท่าที่สำคัญทางตะวันออก "สุวรรณภูมิ" อยู่บริเวณแหลมมลายูหรือแหลมทองทางตะวันตกตั้งแต่ตะโกลา (Takola) มีเมืองท่าตะโกลา (Takola) วรรณคดีอินเดียโบราณเรียกว่า "สุวรรณทวีป" ดินแดนที่เรียกว่า "สุวรรณทวีป" มีเมืองท่าที่สำคัญที่นักโบราณคดีว่าไว้ ได้แก่ "เมืองตะกั่วป่า" (Takuapa)

"ตะกั่วป่า" เดิมเป็นเมืองเรียกว่า "เมืองตะกั่วป่า" แต่ในสมัยโบราณ คือ เมืองตะโกลาเป็นเมืองที่สำคัญเมืองหนึ่งของฝั่งทะเลด้านตะวันตกของภาคใต้มีความเจริญรุ่งเรืองมาพร้อมๆ กับเมืองนครศรีธรรมราชและเมืองไทรบุรี ชาวพื้นเมืองเดิมเป็นชาวป่าพวกหนึ่ง เรียกว่า "ซาไก" ต่อมาชาวมลายูได้อพยพเข้ามาตั้งหลักแหล่งในดินแดนแถบนี้ประมาณ พ.ศ. 200 – 300 พระเจ้าอโศกมหาราชจักรพรรดิแห่งประเทศอินเดียได้ยกกองทัพมาปราบแคว้นกลิงคราษฎร์ ในดินแดนตะวันออกเฉียงใต้ ชาวกลิงคราษฎร์บางพวก จึงได้อพยพมาขึ้นที่เมืองตะกั่วป่า และเมืองใกล้เคียงโดยได้นำความรู้ต่างๆ มาเผยแพร่ในดินแดนแถบนี้ด้วยเมืองตะกั่วป่าเป็นเมืองท่าที่สำคัญ ที่ชนชาติทางตะวันตกรู้จักเป็นอย่างดี โดยเฉพาะชนชาติอินเดีย ซึ่งได้มาถึงเมืองนี้ก่อนชนชาติอื่นๆ ดังปรากฏหลักฐานในหนังสือมิลินทปัญหาซึ่งได้เขียนไว้เมื่อประมาณ พ.ศ. 500 ว่าชาวอินเดียเรียกเมือง ตะกั่วป่าว่า "เมืองตกุโกล" หรือ "ตกโกล" ในภาษาบาลีและ ตกุลในภาษาสิงหล แปลว่า กระวาน เหตุผลที่ได้เรียกชื่อดังนี้ น่าจะสืบเนื่องมาจากเป็นดินแดนที่อุดมสมบูรณ์ด้วยเครื่องเทศ และในเวลาต่อมาชาวกรีก อาหรับและเปอร์เซียเข้ามาทำการค้าขายติดต่อด้วย ปรากฏตามจดหมายเหตุของปโตเลมี เรียกเมืองนี้ว่า "ตะโกลา" อาหรับเรียกว่า "กะกุละ" หรือ "กะโกละ" นอกจากนี้ ยังมีชาวจีนได้นำเอาเครื่องกระเบื้องเข้ามาค้าขายยังถิ่นฐานนี้ตั้งแต่ 1,600 ปีมาแล้ว และก็มีชนชาติต่างๆ เข้ามาติดต่อค้าขายในพื้นที่แห่งนี้

เมืองตะกั่วป่าเป็นเมืองประวัติศาสตร์อันยาวนานที่ชนรุ่นหลัง ควรให้ความสนใจเกี่ยวแหล่งโบราณสถาน โบราณวัตถุที่ยังหลงเหลือทิ้งร่องรอยอยู่ให้เห็นในปัจจุบัน ซึ่งมีแหล่งโบราณสถานที่น่าสนใจหลายแห่ง ฉบับนี้ขอแนะนำให้ท่านผู้อ่านได้รู้จัก….

. ทุ่งตึก บ้านทุ่งตึกอยู่บนเกาะคอเขาตอนท้ายเกาะในเขตหมู่ที่ 3 ตำบลเกาะคอเขา อำเภอตะกั่วป่า คืออยู่ระหว่างปลายคลองเมืองทองกับคลองปลายทุ่ง ซึ่งบริเวณนี้เป็นปากน้ำตะกั่วป่า ลักษณะพื้นที่เป็นลานทรายมีต้นไม้ขึ้นห่าง ๆแห่งก็เป็นป่าละเมาะ เหตุที่ชาวบ้านทั่วไปเรียกว่า “ทุ่งตึก” ก็เนื่องมาจากบนลานทรายระหว่างป่าละเมาะแห่งนี้ ในเนื้อที่หลายสิบไร่ มีซากอาคารโบราณสถานคล้ายกับเป็นตึกหรือวิหารอยู่ไม่น้อยกว่า 3 แห่งปรากฏอยู่ แล้วยังได้พบชิ้นส่วนของศาสนสถาน และสัญลักษณ์รูปเคารพ เคารพในศาสนาพราหมณ์ อาทิ แผ่นศิลาสลักเป็นแท่นเจาะรูคล้ายกับเป็นแท่นศิลารองฐานศิวลึงค์ หรือเทวรูปยาว 125 ซ.ม. กว้าง 74 ซ.ม. แผ่นศิลาปักดินไม่น้อยกว่า 5 แผ่น (วัดคงคาภิมุข ใกล้ตลาดตะกั่วป่า นำไป 3 แผ่น) ก้อนศิลาอื่นอีกบ้าง กระจายอยู่ล้วนเป็นหินชนวนเหมือนกันทั้งหมด นอกจากนี้แล้ว ตามพื้นดินยังเต็มไปด้วยเศษกระเบื้องถ้วยชามเครื่องเคลือบของจีน เศษภาชนะเครื่องปั้นดินเผา เศษภาชนะทำด้วยแก้วสีต่าง ๆ พร้อมด้วยลูกปัด ชนิดและสีต่าง ๆ จำนวนมากมายเงินเหรียญอินเดีย กระจายเต็มแผ่นบริเวณที่เป็นโบราณสถานทุ่งตึกจากหลักฐานเหล่านี้ทำให้นักโบราณคดีทั้งชาวไทย และชาวต่างประเทศให้ความสนใจเป็นอย่างมาก

ทุ่งตึกนอกจากเป็นเส้นทางผ่านของเรือสินค้าหลายชาติ แล้วยังมีหลักฐานน่าเชื่อว่า เมื่อครั้งที่ชาวอินเดียอพยพหนีภัยลงเรือ หนีมายังดินแดนทางเอเซียอาคเนย์ ได้มาขึ้นบกตั้งหลักแหล่งที่ทุ่งตึกหรือตะกั่วป่าก่อนระยะหนึ่งต่อมาเมื่อถูกข้าศึกศัตรูตามรบกวนและโรคภัยไข้เจ็บรบกวน จึงได้อพยพเดินทางข้ามไปตั้งเมืองทางบริเวณริมฝั่งทะเลตะวันออก เพราะได้พบว่าตลอดเส้นทางอพยพชาวอินเดียได้ก่อสร้างเทวสถาน และรูปเคารพ อาทิ พระนารายณ์ไว้หลายแห่ง อันเป็นเครื่องแสดงการเผยแพร่อารยธรรมอินเดียในภาคนี้ให้ปรากฏด้วย

เดิมศูนย์ราชการเมืองตะกั่วป่าสมัยพระยาเสนานุชิต (นุช) พระยาเสนานุชิต (เอี่ยม) ตั้งที่ตลาดใหญ่ (ตลาดเก่าเขตเทศบาลเมืองตะกั่วป่า) ต่อมา สมัยพระยาเสนานุชิต (ฉิม) เห็นว่าตะกั่วป่ามีการคมนาคมไม่สะดวก เพราะแม่น้ำตะกั่วป่าตื้นเขิน เรือขนาดใหญ่เข้าออกไม่ได้ ดังนั้น ในปี พ.ศ. ๒๔๔๔๘ จึงให้ย้ายที่ทำการจังหวัดตะกั่วป่าจากตลาดใหญ่ ไปตั้งใหม่ที่เกาะคอเขา (บริเวณเมืองใหม่ ต.เกาะคอเขา อ.ตะกั่วป่า จ.พังงา ในปัจจุบัน) ซึ่งเป็นปากแม่น้ำตะกั่วป่าอีกทางหนึ่ง โดยคิดจะอาศํยเมืองท่า ค้าขายกับต่างประเทศ เพราะมีร่องน้ำลึก เรือใหญ่เข้าจอดได้ ดังนั้นเมื่อมีการปฏิรูปการปกครองจึงตั้งศูนย์ราชการที่เกาะคอเขา มีการแบ่งเขตการปกครองเป็น ๓ อำเภอ ๒๒ ตำบล คือ
๑. อำเภอเมืองตั้งที่ว่าการอำเภอที่ตำบลเมืองใหม่ มี ๘ ตำบล ได้แก่ เกาะคอเขา เกาะพระทอง คุรวก (คูรอด) บางครั่ง คุระ ไร่ช่อง กำพ่วม และบางวัน
๒.อำเภอตลาดใหญ่ตั้งที่ว่าการอำเภอที่ตลาดใหญ่ มี ๙ ตำบล คือ ตลาดเหนือ ตลาดใต้ โคกเคียน ย่านยาว บางม่วง บางสัก คุกคัก (คึกคัก) บางไทร และตำตัว
๓. อำเภอกะปงตั้งที่ว่าการอำเภอกะปง มี ๕ ตำบล คือ กะปง (ปง) ท่านา เหมาะ เหล และหลังพม่า แต่ปรากฏว่าที่ เกาะคอเขามีพายุจัดในช่วงฤดูมรสุม เรือกลไฟสามารถเข้าออกได้บางฤดูเท่านั้น การเดินทางไม่สะดวก

ในปี พ.ศ.๒๔๕๘ สมัยพระโยธีพิทักษ์ เป็นผู้ว่าราชการเมืองตะกั่วป่า ได้ย้ายที่ทำการจังหวัด (ศาลากลางจังหวัดตะกั่วป่า) จากเกาะคอเขามาตั้งที่บ้านย่านยาว (คือที่ว่าการอำเภอตะกั่วป่าในปัจจุบัน) เพราะทำเลเป็นผืนแผ่นดินใหญ่ ชุมชนหนาแน่นกว่าการคมนาคมสะดวก ต่อมา พ.ศ. ๒๔๕๙ พระเสนานุชิต (จร สกุนตลักษณ์) ดำรงตำแหน่งผู้ว่าราชการจังหวัดตะกั่วป่ามีจวนอยู่ทั้งตั้งเทศบาลเมืองตะกั่วป่าในปัจจุบันเป็นสำนักงานจังหวัดตะกั่วป่า

เมื่อย้ายศูนย์ราชการจากเกาะคอเขามาที่ย่านยาวแล้ว ก็ได้เปลี่ยนชื่ออำเภอที่เกาะคอเขา เป็นอำเภอปากน้ำเพื่อให้สอดคล้องกับสภาพท้องที่ ตั้งแต่ พ.ศ.๒๔๖๕